"Η ΠΡΩΤΗ ΔΟΣΗ ΕΙΝΑΙ... ΚΕΡΑΣΜΕΝΗ"

της Χριστίνας Σεραφείμ**

Η αφορμή για τη συγγραφή του άρθρου αυτού είναι η ημερίδα που παρακολούθησα πρόσφατα με θέμα «ΑΝΤΙ-ΚαπνίΖΩ: ΓνωρίΖΩ και ΑποφασίΖΩ» την οποία διοργάνωσε η Επιστημονική Εταιρεία Φοιτητών Ιατρικής Ελλάδος-Παράρτημα Θεσσαλονίκης. Σαν κομμάτια ενός μυστήριου και φρικτού πάζλ έρχονται να προστεθούν τα στοιχεία της έρευνας των φοιτητών Ιατρικής του ΑΠΘ, σύμφωνα με τα οποία το 86,93% όσων καπνίζουν ή κάπνισαν συστηματικά, δήλωσαν ότι όταν πρωτοδοκίμασαν τσιγάρο, δεν σκόπευαν ούτε να αρχίσουν το κάπνισμα ούτε και να το συνεχίσουν!
Ότι το κάπνισμα είναι εξάρτηση, είναι γνωστό πλέον ακόμη και στο Υπουργείο Υγείας, που «διακόσμησε» τα πακέτα τσιγάρων με την προειδοποίηση «Το κάπνισμα είναι εθιστικό. Μην το ξεκινήσετε», αν και θα έπρεπε πολύ περισσότερο να γράφει «ΤΟ ΕΝΑ ΜΟΝΟ ΤΣΙΓΑΡΟ ΕΘΙΖΕΙ. ΜΗΝ ΤΟ ΔΟΚΙΜΑΖΕΤΕ». Αμφιβάλλετε πως μπορεί να έχει μια τέτοια συνέπεια ένα
απλό τσιγαράκι εμπορίου; Τότε πως αλλιώς εξηγείται, όταν ένας πρώην καπνιστής ακόμα και πολλά χρόνια μετά την αποτοξίνωσή του κάνει εκείνο το περίφημο «ΕΝΑ ΜΟΝΟ ΤΣΙΓΑΡΟ» και ξανακολλάει χειρότερα και απ ‘ότι ήταν πριν; 

Καθόλου τυχαίο πως η πρώτη μας πρακτική επαφή με το τσιγάρο, κοινώς η πρώτη τζούρα, πραγματοποιείται υπό την παρότρυνση συγγενών ή φίλων. Το πρώτο τσιγάρο έρχεται στη ζωή μας, δίχως να χρειαστεί να κάνουμε πολλά για να το αποκτήσουμε. Δίχως να σκεφτούμε πολύ για να το αποφασίσουμε. Δίχως να έχουμε δώσει την συγκατάθεσή μας για μια ζωή ως καπνιστής, μιας 

και δεν μας περνάει καν απ’ το μυαλό, πώς θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο σε μας.
Το κερασμένο πρώτο τσιγάρο σηματοδοτεί μια μακρά παράδοση. Για να φτάσει τα κέρδη της στα ύψη η Camel εκμεταλλεύτηκε τα γεγονότα του 1914-1918. 

Ο A‘ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν μια τέλεια ευκαιρία για μάρκετινγκ, καθώς προμήθευαν εντελώς δωρεάν τους στρατιώτες με τσιγάρα. Τα λάνσαραν μαζί με το φαγητό και όταν τελείωσε ο πόλεμος είχαν πολλούς καινούριους πελάτες που θα έμεναν πιστοί έως… να τους χωρίσει ο θάνατος, σε περίπτωση που ζούσαν ακόμα. Το 1975 πραγματοποιήθηκε η αφαίρεση σιγαρέτων από τα γεύματα στρατού στις ΗΠΑ, δίχως φυσικά καμία επίδραση πια στα τεράστια κέρδη της αναφερόμενης εταιρίας, που το 1918 κάλπαζε με μερίδιο αγοράς 40%. Η Philip Morris δεν έμεινε άπραγη και με την βοήθεια του designer Frank Giannoto προσάρμοσε το καινούριο πακέτο της Marlboro στα χρώματα επιτυχίας που πουλάνε, δηλαδή λευκό-κόκκινο. Η Marlboro τέλη του 20ου αιώνα αξίζει 30 δισεκατομμύρια και ανταγωνίζεται την Coca Cola. Δεν είναι επίσης καθόλου τυχαίο ότι εκείνη την χρονική περίοδο ανέλαβε η διαφημιστική εταιρία Leo Burnett την προώθηση της μάρκας, η ίδια που έχει και την Coca Cola στο πελατολόγιό της.
Επίσης καθόλου τυχαίο, πως στο ιατρικό αυτό συνέδριο που αποτέλεσε και την αφορμή για την συγγραφή του παρόντος άρθρου αναριθμήθηκαν διάφορα φαρμακευτικά προϊόντα στις μεθόδους διακοπής καπνίσματος, αποκαλύπτοντας έτσι πολλά άλλα μεγάλα συμφέροντα: Από Nicorette, που
παρέχει υποκατάστατα νικοτίνης σε διάφορες μορφές, έως και ισχυρά αντικαταθλιπτικά δίχως νικοτίνη που δρουν με Βερενικλίνη και Βουπροπιόνη όπως τα Champix, αλλά δεν αναφέρθηκε ούτε μία εναλλακτική θεραπεία, που να στοχεύει στην αφύπνιση και εύκολη απεξάρτηση του καπνιστή από αυτήν την πραγματικά ύπουλη παγίδα. Θα βγει ακόμα και εμβόλιο για τη διακοπή καπνίσματος και για την ώρα γίνονται μάλιστα έρευνες στο Πανεπιστήμιο Harvard. Εμβόλια με αντισώματα, λέει, και δεν θα εισέρχεται η νικοτίνη στον εγκέφαλο πια, προφτάνοντας έτσι την εξάρτηση. Από καπνιστές θα γίνουμε και τζάνκι λοιπόν με τις ενδοφλέβιες του Χάρβαρτ. Και ζήσαν αυτοί καλά και ‘μεις χειρότερα… 

Τέρμα πια τα παραμύθια! Οι ιατροφαρμακευτικές συνταγές, πολύτιμες για τη θεραπεία παθολογικών καταστάσεων της υγείας, γίνονται απρόσφορες αλλά και επικίνδυνες όταν προσφέρονται απλόχερα σαν λύσεις προβλημάτων, όπως το κάπνισμα. Είναι λάθος που εστιάζουν πρωτίστως σε μια σωματική εξάρτηση και σε ένα υποτιθέμενο σύνδρομο στέρησης από τη νικοτίνη, μιας και πρόκειται κατά κύριο λόγο για μια μορφή ψυχικής εξάρτησης. Αποδεικτικό στοιχείο είναι το δεδομένο πως ο καπνιστής είναι σε θέση να βγάλει εις πέρας ακόμα και πάνω από οχτώ ώρες σε κατάσταση ύπνου δίχως να χρειαστεί να καπνίσει, αλλά αν μείνει σε κατάσταση ξύπνιου από τσιγάρα ή πάει να τα κόψει μαχαίρι, η ανάγκη του γι’ αυτά φτάνει αστραπιαία στο αποκορύφωμα. Ο εθισμός από τις ουσίες του τσιγάρου σε έναν καπνιστή δεν γίνεται τόσο σωματικά αντιληπτός όσο ψυχολογικά και αυτό μόνο όταν επιβληθεί στον εαυτό του να τις «στερηθεί» για τους λόγους που αναφέρθηκαν. Σε αντίθεση με τη καφεΐνη ή ακόμα και τη σοκολάτα που έχει εξίσου ψυχοδιεγερτικέςιδιότητες, λόγω της φαινυλαιθυλαμίνης που περιέχει, η νικοτίνη δεν μπορεί να υποστηρίξει καν την πολλά υποσχόμενή της κατάληξη σε «-ίνη», που παραπέμπει σε άλλες ουσίες που έχουν ανάλογη δράση με τη μορφίνη και μας κάνουν να νιώθουμε ευχάριστα. Τη μόνη στιγμή που αποκαλύπτεται η δυσάρεστη όμως πραγματική επίδραση της δηλητηριώδες αυτής ουσίας στον εγκέφαλο, όταν δηλαδή παίρνουμε την πρώτη μας δόση, είναι ήδη αργά. Μια γιατί στο μεράκι μας να φανούμε σαν σταρ του σινεμά αγνοούμε επιδεικτικά την αηδία της γεύσης και τη ζάλη της πρώτης τζούρας, μια γιατί είμαστε 

πεπεισμένοι πως τόσος κόσμος που απολαμβάνει έστω και μερικά από τα τσιγάρα που κάνει δεν μπορεί να είναι λάθος. Μέχρι καλά καλά να το αντιληφτούμε και δίχως να το έχουμε επιλέξει φυσικά ποτέ βρίσκουμε τον εαυτό μας να μην μπορεί πια να φανταστεί τη ζωή του χωρίς αυτό και η σκέψη μόνο μας προκαλεί ίλιγγο. Λιανά: ο καπνιστής συνήθως θέλει, αλλά δεν μπορεί να ξεφύγει από τη σχέση του με το τσιγάρο. Προδιατεθειμένος από όλη την προπαγάνδα πως θα έχει να αντιμετωπίσει συμπτώματα όπως άγχος, αυξημένη όρεξη, αφηρημάδα και αδυναμία συγκέντρωσης, δεν γίνεται 

καν αντιληπτό στον καπνιστή πως στην πραγματικότητα έχει να αντιμετωπίσει «μόνο» τον ψυχικά εξαρτημένο του εαυτό και τη μανιπουλαρισμένη του αυθυποβολή και πως ήδη ως καπνιστής προσβάλλεται καθημερινά και επανειλημμένα από τα προαναφερθέντα. Όπως κάθε σκέψη συνοδεύεται από ένα συναίσθημα που με τη σειρά του αποκτά και μια σωματική διάσταση, έτσι και η ψυχική εξάρτηση ευθύνεται για όποιο έντονο σωματικό στερητικό από το τσιγάρο και προκαθορίζει την αποτυχία στην προσπάθειά μας, γιατί μας κυριαρχεί, ελέγχοντας το νου μας. Πώς; Εύκολα, σαμποτάροντας μέσα μας τη δύναμη αυτή που πρώτος ο Εμίλ Κουέ, Γάλλος φαρμακοποιός, έμαθε να εκμεταλλεύεται στους πελάτες του. Πρόκειται για αυτό που ονομάζουμε «αυθυποβολή» και γίνεται ευκολότερα κατανοητό ως επίδραση της φαντασίας επί της ψυχικής και υποστάσεως του ανθρώπου. 

Στόχος δεν είναι λοιπόν πως θα καταφέρω να κόψω μαχαίρι το τσιγάρο και να σταματήσω απλά να καπνίζω, ενώ μέσα μου να καίγομαι ακόμα γι’ αυτό, αλλά πολύ περισσότερο να νιώσω την ελευθερία του να μην το έχω ανάγκη πια. 

Δεν χρειάζονται πάνω από δύο συνεδρίες ειδικού coaching*, για την ακρίβεια συνολικά γύρω στις οχτώ ώρες, για να κατανοήσει κανείς το πιο ύπουλο παιχνίδι που έχει παιχτεί ποτέ σε βάρος του και να την κάνει με ελαφρά πηδηματάκια δίχως να χρειαστεί ποτέ ίχνος φαρμακευτικών ουσιών, υποκατάστατων ή να έχει να αντιμετωπίσει τις αναπόφευκτες παρενέργειες από τη χρήση τους. Οι χημικές λύσεις στην προκειμένη περίπτωση δεν αντιμετωπίζουν καν το αποτέλεσμα, πόσο μάλλον το αίτιο του κακού, ενώ το μόνο που χρειάζεται τόσο για την πρόληψη του καπνίσματος όσο και για την 

απελευθέρωση από αυτό είναι θέμα coaching, δηλαδή θέμα ψυχολογικής εκπαίδευσης. Έτσι, μέσω διαλογικής πράξης, η διακοπή καπνίσματος βιώνεται ως επαναφορά (“reset”) στη φυσική κατάσταση του «δεν καπνίζω», την κατάσταση πριν την προσβολή από την εξάρτηση. Τόσο απλά και δίχως 

γιατροσόφια. Όμως, επιλογές είναι αυτές, γι’ αυτό και... Όποιος δεν παίρνει από λόγια, ας πάρει χάπια. 

*Το coaching, στην Ελλάδα περισσότερο γνωστό για την εφαρμογή του στον πρωταθλητισμό, είναι μια μορφή ψυχολογικής εκπαίδευσης. Η αρθρογράφος παραπέμπει εδώ στην μέθοδό της «smoke and stop ή αλλιώς σταματάω καπνίζοντας». Πρόκειται για μια πρωτοποριακή για την Ελλάδα θεραπεία δίχως φάρμακα, που επιτρέπει μάλιστα, σχεδόν επιβάλλει στον καπνιστή να καπνίζει κατά την διάρκεια των δύο μόνο συνεδριών μέχρι να αποκωδικοποιήσει ο ίδιος τον εθισμό του και έτσι να απελευθερωθεί εύκολα από αυτόν. Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.smokeandstop.wordpress.com. Για να κλείσετε το προσωπικό σας ραντεβού με την σύμβουλο smoke and stop Χριστίνα Σεραφείμ ή σε περίπτωση που έχετε κάποια άλλη απορία σε θέματα πρόληψης και (απ-) εξάρτησης από τη νικοτίνη, καλέστε στο 6978984340 ή επικοινωνήστε και μέσω e-mail στην διεύθυνση smokeandstop@gmail.com. 

**Η Χριστίνα Σεραφείμ είναι απόφοιτη του Πανεπιστημίου Johann Wolfgang Goethe-Universität Frankfurt am Main της Γερμανίας και μεταπτυχιακή και υποψήφια διδάκτωρ του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Σπούδασε Γερμανική Φιλολογία, Ψυχολογία και Παιδαγωγικά ενώ οι περεταίρω σπουδές της είχαν και έχουν ως αντικείμενο τη Λογοτεχνία και τον Πολιτισμό. Ασχολείται με την υποστήριξη και τη διακοπή καπνίσματος, αλλά και με άλλες εξαρτήσεις όπως διαταραχή επεισοδιακής πολυφαγίας και διαδικτυακή εξάρτηση.