Ο Άνθρωπος, το οικοσύστημα και τα δάση

του Θανάση Κ.

   Κάθισα και ξαναδιάβασα τις τελευταίες μέρες τα σημαντικότερα κείμενα
του πατέρα της "Οικολογίας", του Νίκου Μάργαρη.

Ο οποίος ήδη από τη δεκαετία του '70

χρησιμοποίησε πρώτος τον όρο "Οικολογία",

σε χιλιάδες εβδομαδιαία άρθρα του, επί δεκαετίες,

και δεκάδες μονογραφίες, για όλα τα οικολογικά ζητήματα...

Του ανθρώπου που υπήρξε ο πρώτος Οικολόγος στην Ελλάδα,

και ο οποίος στη συνέχεια τσακώθηκε με (και "αναθεματίστηκε" από)

όλους σχεδόν τους επαγγελματίες "οικολόγους"!


Σας καλώ να τα διαβάσετε κι εσείς. Δεν είναι δύσκολο.

Μπορείτε πλέον να τα googlαρετε στο διαδίκτυο.

Μια ισχυρή ριπή φρέσκου αέρα θα δροσίσει τα μυαλά σας.


Δεν είχε σε όλα δίκιο ο Νίκος Μάργαρης...

Κανείς ποτέ - όσο φωτισμένο μυαλό κι είναι - δεν έχει "σε όλα δίκιο"...

Αλλά ήξερε πολύ καλά το αντικείμενό του,

κατέρριπτε συστηματικά όλους τους "οικολογικούς μύθους"

με τους οποίους μας φλόμωναν τόσα χρόνια,

και αποδείχθηκε, σε παρά πολλές περιπτώσεις, αληθινά προφητικός.

Και σήμερα πιο επίκαιρος από ποτέ...


Οι επαναλαμβανόμενες δασικές πυρκαγιές, εδώ και χρόνια,

πέρα από το φυσιολογικό "κύκλο της ζωής", που υπάρχει κι αυτός, βέβαια,

είναι ένα "καμπανάκι" που μας χτυπάει η φύση.

Και αρνούμαστε να το ακούσουμε.

--Πρώτον, γιατί εδώ και σαράντα χρόνια περίπου, έχουμε εγκαταλείψει τη γη.

Δηλαδή την πρωτογενή παραγωγή: Γεωργία και Κτηνοτροφία κυρίως...


--Δεύτερον, γιατί έχουμε εγκαταλείψει μαζί με τη γη (και σε μεγάλο βαθμό της μεταποίηση των προϊόντων της γης) και την ύπαιθρο συνολικά.

Κι έχουμε συγκεντρωθεί στις πόλεις. Κυρίως στην Αθήνα...


--Τρίτον, γιατί αντιμετωπίζουμε το "περιβάλλον"

- τα δάση μας εν προκειμένω, αλλά όχι μόνο - ως... "διακοσμητικό στοιχείο"!


Αλλά ο άνθρωπος είναι μέρος του οικοσυστήματος!

Κι όταν οι άνθρωποι εγκαταλείψουν μαζικά τη γη τους,

ανατρέπονται οι περιβαλλοντικές ισορροπίες...

Κι όταν οι άνθρωποι εγκαταλείψουν την ύπαιθρο και συγκεντρωθούν στις πόλεις,

η φύση τους εκδικείται!

Γιατί έχουν βγει πια από το οικοσύστημα του οποίου είναι μέρος.
Και το βλέπουν ως κάτι "έξω" από αυτούς...


Αυτό το μοντέλο που υιοθετήσαμε "καίει" τα δάση μας κάθε χρόνο!

Και οι συμπεριφορές στις οποίες αυτό οδηγεί...

Και οι νόμοι τους οποίους αυτό το ολέθριο μοντέλο "παράγει"...

Κι όσο το μοντέλο αυτό δεν ανατρέπεται,

κι όσο οι συμπεριφορές δεν αλλάζουν και οι νόμοι δεν τροποποιούνται,

θα συνεχίσουν να καίγονται τα δάση μας.

Δυστυχώς...


Φτιάξαμε νόμους για να "προστατεύσουμε" τα δάση μας.

Και οι νόμοι αυτοί είναι πρωτίστως... δασοκτόνοι!


* Απαγορεύσαμε να κόβονται δέντρα!

Κι έτσι, μεταξύ άλλων,  δεν γίνονται προληπτικά αντιπυρικές ζώνες.

Ούτε δασικοί δρόμοι μέσα στα δάση...

Και δεν υπάρχει πρόσβαση σε κάθε σημείο του δάσους...

Με αποτέλεσμα όταν πιάνει μια δασική φωτιά,

πολλές φορές να μην μπορούν  να πλησιάσουν τα "επίγεια τμήματα"

και τα υδροφόρα οχήματα.

Κι εξαρτιόμαστε έτσι, μόνο από τα πυροσβεστικά αεροπλάνα.

Που τις πολύ ζεστές μέρες, όταν φυσάει,

θα πρέπει να βρίσκονται σε δεκάδες "μέτωπα"

ταυτοχρόνως σε όλη τη χώρα!


Ακόμα κι όταν μαίνεται η πυρκαγιά, χρειάζονται πολλές εγκρίσεις "αρμοδίων"

(που συνήθως... λείπουν, λόγω θερινών διακοπών)

για να μπουν οι μπουλντόζες και να γίνει "εκ των ενόντων" η αντιπυρηνική ζώνη.

Υπάρχουν δεκάδες περιπτώσεις - πρόσφατα και παλαιότερα - που δήμαρχοι ή υπεύθυνοι της "πολιτικής προστασίας" έδωσαν εντολή

να μπουν τα μηχανήματα και να ανοίξουν δρόμους μέσα στο φλεγόμενο δάσος,

κι ύστερα...βρήκαν το μπελά τους για χρόνια!


* Απαγορεύσαμε - συνταγματικά μάλιστα - τα... βοσκοτόπια!

Με αποτέλεσμα η Ελλάδα, μια παραδοσιακά κτηνοτροφική χώρα,

να έχει πλέον μόνο σταβλική κτηνοτροφία!

Πράγμα που επιβαρύνει το κόστος της, εκμηδενίζει την ανταγωνιστικότητά της, οδηγεί σε μαζικές εισαγωγές όχι μόνο κρέατος, αλλά και γάλακτος.

Με αποτέλεσμα οι κτηνοτρόφοι, να παρανομούν!

Είτε αφήνοντας τα κοπάδια τους να βόσκουν παράνομα,

είτε καίγοντας τα δάση για να αποκτήσουν βοσκοτόπια.

Προσπάθειες να αλλάξει το δασοκτόνο άρθρο 24 του Συντάγματος

(που... "προστατεύει", υποτίθεται το περιβάλλον), έγιναν και απέτυχαν όλες!

Όρθωσαν ανυπέρβλητα τείχη οι "μαφίες" των οικολόγων και των δασαρχείων...


* Απαγορεύσαμε και την επιστροφή των αγροτών στα χωράφια τους!

Πολλές, παλαιότερα καλλιεργούμενες γαίες, είχαν εγκαταλειφθεί,

λόγω μετανάστευσης ή και λόγω αστυφιλίας.  

Μετά από πέντε-έξη δεκαετίες έχουν πια μετατραπεί σε περιοχές

με θαμνώδη βλάστηση ή και σε ήπιες "δασικές" εκτάσεις.

Αυτά τα (πρώην) "χωράφια" δεν μπορούν πια να τα ανακτήσουν οι ιδιοκτήτες τους!

Σε πολλές περιπτώσεις, είναι εμφανές ακόμα,

πως πριν μία-δύο γενιές ήταν καλλιεργούμενοι αγροί.

Στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχουν και νόμιμοι τίτλοι ιδιοκτησίας.

Αλλά δεν μπορεί πια να κοπεί ούτε ένα δέντρο.

Ούτε να ξεχερσωθούν οι θάμνοι!

Ούτε καν να μπουν κοπάδια να βοσκήσουν...

Υπήρξαν πολλοί άνθρωποι που λόγω της κρίσης - ή και πριν από αυτήν -

θέλησαν να επιστρέψουν στην πρωτογενή παραγωγή

και να καλλιεργήσουν τα χωράφια του παππού τους

και μάλιστα με σύγχρονες τεχνικές.

Και τους το απαγορεύει η ηλίθια νομοθεσία!


Υπήρξαν και περιπτώσεις όπου το κράτος

πούλησε παλιότερα στους πολίτες "οικόπεδα",

τα πληρώθηκε κανονικά,

αλλά στο μεταξύ τα "οικόπεδα" που στη δεκαετίες του ΄60 ήταν εντελώς άδενδρα,

έβγαλαν θάμνους και δέντρα.

Και τώρα οι κληρονόμοι όσων τα αγόρασαν δεν μπορούν ούτε να τα περιφράξουν! Κανονική υφαρπαγή ατομικής περιουσίας από το κράτος!


* Ύστερα έχουμε τους "δασικούς χάρτες"!

Άλλη απερίγραπτη ανοησία κι αυτή...

Ως "βάση" για τους λεγόμενους δασικούς χάρτες

πάρθηκαν οι πρώτες αεροφωτογραφίες του ελληνικού "ανάγλυφου"

που έγιναν το 1947-48. Όταν κλιμακωνόταν ο εμφύλιος...

Κάποιος δεν βρέθηκε να πει, ότι τότε η Ελλάδα ουσιαστικά δεν είχε περιαστικά δάση;

Γιατί είχε μεσολαβήσει η Κατοχή!

Κι επειδή τότε δεν υπήρχαν καύσιμα (για αστικές συγκοινωνίες χρησιμοποιούνταν οχήματα που έκαιγαν κάρβουνο, τα περιβόητα "γκαζοζέν"),

οι άνθρωποι των πόλεων είχαν κόψει ό,τι δέντρο βρήκαν για να ζεσταθούν,

ενώ οι κάτοικοι της υπαίθρου καλλιεργούσαν τότε ό,τι κομμάτι γης έβρισκαν,

για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την πείνα.

Για να μην αναφέρω την πολιτική της "καμένης γης"

που εφάρμοσαν οι Κατοχικές αρχές ως αντεκδίκηση

για να αντιμετωπίσουν το αντάρτικο στην ύπαιθρο...


Αν δείτε τις αεροφωτογραφίες της εποχής, θα φρίξετε.

Υπάρχουν περιοχές που τότε ήταν αγροί δίχως ένα δένδρο.

Και σήμερα είναι αληθινές "ζούγκλες"!

Για παράδειγμα η ομώνυμη "ζούγκλα" στο Μάτι Αττικής,

πάνω από το Κόκκινο Λιμανάκι.

Κι υπάρχουν περιοχές που τότε ήταν όντως δασικές,

και σήμερα είναι...αστικά συγκροτήματα!

Για παράδειγμα, το Ντράφι της Πεντέλης...


Τι "δασικούς χάρτες" να βγάλεις

και τι είδους "δασική πολιτική" να εφαρμόσεις σε τέτοια σαθρή "βάση";


Η σύγχρονη οικολογική αντίληψη είναι να κάνεις τους ανθρώπους

και τις δραστηριότητές τους μέρος του οικοσυστήματος!

Να δώσεις κίνητρα να ξαναγυρίσουν στην περιφέρεια,

να ασχοληθούν ξανά, με σύγχρονους τρόπους πλέον, με την πρωτογενή παραγωγή.

Να δώσεις κίνητρα να εκμεταλλεύονται τα δάση και να τα καθαρίζουν.

Η καλύτερη "πρόληψη"των δασικών πυρκαγιών

είναι ο τακτικός καθαρισμός και η εκμετάλλευση των δασών!


Να σπάσεις αυτό το "Σινικό τείχος" που χωρίζει

τις πόλεις από τα περιαστικά δάση!

Ώστε να μπουν οι πόλεις μέσα στα δάση και να γίνουν "κηπουπόλεις"!

Και από την αστική αποσυμφόρηση που θα δημιουργηθεί,

να μπουν και τα περιαστικά δάση μέσα στις πόλεις

και να γίνουν πυκνές ζώνες πρασίνου.

Αληθινή αλυσίδα από αστικά πάρκα.


Αλλά εδώ, επειδή κάποτε υπήρχαν...

έξη δέντρα και τρείς θάμνοι στον... βασικό αεροδιάδρομο του Ελληνικού

(και έχουν κοπεί πριν εβδομήντα χρόνια!)

εμποδίζεται η μετατροπή του Ελληνικού

σε ένα από τα μεγαλύτερα αστικά πάρκα στον κόσμο!

Παράνοια κανονική...


Και βεβαίως, να πάμε κατευθείαν στην θερμική επεξεργασία των απορριμμάτων!

Ώστε να εξαλειφθούν οι παράνομες χωματερές!

Δηλαδή να μετατρέψουμε τα σκουπίδια από "παθητικό"

σε "ενεργητικό", σε ενεργειακή πρώτη ύλη!

Και όχι μόνο να δώσουμε έτσι ανταποδοτικούς πόρους στους δήμους,

αλλά και να τους δώσουμε κίνητρα να εξαλείψουν τις παράνομες χωματερές,

που αποτελούν εστίες δασικών πυρκαγιών

και χρεώνουν τη χώρα υπέρογκα πρόστιμα.

Να κάνουμε επί τέλους, αυτό που κάνουν όλες οι άλλες χώρες.

Να καίμε τα σκουπίδια μας!

Γιατί αλλιώς, τα σκουπίδια καίνε τα δάση μας...


Η μέχρι σήμερα νομοθεσία δημιούργησε κίνητρα στους πάντες να καίνε δάση:

Στους κτηνοτρόφους,

στους αγρότες που θέλουν να επιστρέψουν στα δασωμένα χωράφια τους,

στους καταπατητές,

στις μαφίες των δασαρχείων

που ψάχνουν μπαξίσια για να κάνουν "αποχαρακτηρισμούς"

και στους επαγγελματίες "οικολόγους",

που παίρνουν "επιδοτήσεις" για να προστατεύουν δένδρα

αδιαφορώντας για τα δάση!


Χρειάζεται εντελώς διαφορετική νομοθεσία που θα κάνει το ακριβώς αντίστροφο:

Θα δώσει κίνητρα στους πάντες να προστατεύουν τα δάση

και να φυτεύουν δέντρα παντού:

Στους κήπους τους, στα όρια των χωραφιών τους,

στα βορινά των κωμοπόλεων και των χωριών τους

για να προστατευθούν από τους ανέμους,

στις πόλεις μέσα για να αναβαθμιστεί η αξία της αστικής γης.


--Και βεβαίως, να μην υπάρχει δάσος χωρίς δασικούς δρόμους

πρόσβασης σε κάθε σημείο του και χωρίς αντιπυρικές ζώνες.


--Και βεβαίως, χρειάζονται και εναέρια μέσα.

Και αυτά μπορούν να προκύψουν, όχι μόνο με ανανέωση του στόλου,

αλλά και με "χρονομίσθωση" (leasing).


--Και βεβαίως, χρειάζεται υδροδοτικό σύστημα που να καλύπτει τα δάση,

ώστε να υπάρχει τοπικά νερό, ακόμα κι αν "πέσει" το ρεύμα.

(όπως πολύ συχνά συμβαίνει όταν μαίνεται η δασική πυρκαγιά)

Αλλά αυτό εντάσσεται σε ένα άλλο τεράστιο πρόβλημα

- οικονομικό και οικολογικό - υδροδοτικών δικτύων στην ύπαιθρο.

Γιατί η Ελλάδα έχει άφθονο και εξαιρετικής ποιότητας νερό.

Αλλά το έχει ανισο-κατανεμημένο!

Και πάντως, μέσα στα δάση υπάρχει στο υπέδαφος νερό. Πάντα!

Κι όταν ξεσπά δασική πυρκαγιά,

μπορούν να υπάρχουν αυτόνομά τοπικά πηγάδια με αντλίες,

που και να βρέχουν το έδαφος προληπτικά

(για να αποφύγουν την "έρπουσα" φωτιά, η οποία κυρίως τα κατακαίει)

και να τροφοδοτούν τις υδροφόρες επί τόπου,

ώστε να δημιουργούνται εύκολα τοπικά "υδάτινα μέτωπα" κατά της φωτιάς.


Αλλά τι συζητάμε τώρα;    

Ούτε δασικοί δρόμοι δεν επιτρέπεται σήμερα να ανοίξουν...


Αυτά τα τελευταία, θερμική επεξεργασία σκουπιδιών,

εκτεταμένο δίκτυο υδροδότησης με ενεργειακή αυτονομία μέσα στα δάση,

η χρήση υβριδικών μορφών ΑΠΕ

για ενίσχυση του διαθέσιμου υδάτινου δυναμικού,

ακόμα και η γενίκευση δικτύου βιολογικών καθαρισμών

(που αυξάνει το διαθέσιμο νερό για πότισμα παντού),

όλα αυτά μοιάζουν "άσχετα" με το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών.

Αλλά είναι απόλυτα "σχετικά" με την ενίσχυση και των δασών

και της καλής τους υγείας, και της άμυνας κατά των πυρκαγιών.

Και της αναδάσωσης.

Τα δάση χρειάζονται νερό. Και σοφή χρήση του νερού...



Η αναδάσωση έρχεται μετά από όλα αυτά.

Και προς Θεού! Όχι αναδάσωση μόνο με πεύκα.

Τα πεύκα "παίρνουν μπόϊ" γρήγορα,

αλλά ζουν σχετικά λίγο και είναι πολύ εύφλεκτα.

Αληθινές "βόμβες"!

Μαζί με τα πεύκα χρειάζεται να μπαίνουν και δένδρα

μεγαλύτερης ανθεκτικότητας στις δασικές πυρκαγιές.

Η αναδάσωση δεν είναι απλά ενασχόληση εθελοντισμού.

Είναι κανονική υποδομή.

Θέλει σύστημα και σχεδιασμό. Και συντήρηση...


Και πριν οργανωθεί η υποδομή αναδάσωσης,

οφείλουμε να οργανώσουμε τις άλλες πιο κρίσιμες υποδομή,

προστασίας, εκμετάλλευσης και συντήρησης των δασών.

Άλλωστε, δεν κάνεις την αναδάσωση, και... φεύγεις.

Χρειάζεται παρακολούθηση για καιρό μετά,

μέχρι η φύση να αναλάβει το έργο της.

Πρόχειρα παραδείγματα:

--Οι περιοχές της Αττικής: Παπάγου, Χολαργός και Αγία Παρασκευή,

το 1960 ήταν άδενδρες.

Και οι υπώρειες του Υμηττού δίπλα τους, επίσης εντελώς άδενδρες.

Οι κάτοικοι που πήγαν τότε εκεί, έβαλαν δένδρα στους κήπους τους,

έφτιαξαν πάρκα στους κοινόχρηστους χώρους

κι ύστερα δάσωσαν και τους πρόποδες του βουνού.

Χρόνο με το χρόνο ανέβαιναν και ψηλότερα.

Στο μεταξύ ο στρατός (από τα γειτονικά στρατόπεδα),

έφτιαχνε τις αντιπυρικές ζώνες ψηλά και προμήθευε τα δενδρύλλια.

Που άλλα έπιαναν με την πρώτη κι άλλα ήθελαν αντικατάσταση μετά από λίγο.

Ύστερα από δύο δεκαετίες έγινε κατάφυτη

μια ολόκληρη περιοχή που πριν λίγο ήταν "κρανίου τόπος"!


--Και στο Μάτι της Αττικής κάτι αντίστοιχο έγινε:

Πήγαν άνθρωποι και έφτιαξαν εξοχικά εκεί στα τέλη της δεκαετίας του '50

στους παλαιούς αγρούς που ήταν πια εγκαταλελειμμένοι.

Ούτε ένα δένδρο τότε...

Κι ύστερα έβαλαν οπωροφόρα για ίσκιο στις αυλές των σπιτιών τους.

Και στους κοινόχρηστους έβαλαν πεύκα.

(Αυτή ήταν η "εύκολη λύση" και τότε...)

Τώρα είναι αληθινή "ζούγκλα". Εξ ου και το όνομα της περιοχής...

Σήμερα πια, από ψηλά δεν φαίνονται καν τα σπίτια.

Μόνο οργιώδης βλάστηση.


Οι άνθρωποι φροντίζουν και φυλάσσουν τα δάση.

Πολλές φορές και οι άνθρωποι τα δημιουργούν.

Όταν γίνουν κομμάτι του οικοσυστήματος κι οι ίδιοι.

Όμως, το μοντέλο που έχουμε υιοθετήσει πια,

βγάζει τους ανθρώπους από το οικοσύστημα!

Κι αυτό είναι το αληθινά "οικολογικό έγκλημα"!


Και οι νόμοι που έχουμε φτιάξει καίνε τα δάση, αντί να τα προστατεύουν!

Αν δεν αρχίσουν να αλλάζουν αυτά, όλα τα άλλα είναι απλώς... μακακίες!


ΥΓ.

Όπως είδατε για το Πέμπτο τμήμα του ΣτΕ δεν είπα ούτε λέξη.

Αυτή η "ευγένεια" θα με φάει...