Σημαντική ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Η «Επικυριαρχία του “Οικονομικού” επί του “Θεσμικού”», το θέμα της ομιλίας του Προέδρου της Δημοκρατίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Ένα από τα κυρίαρχα ζητήματα της διεθνούς αλλά και της εθνικής συγκυρίας, η «Επικυριαρχία του “Οικονομικού” επί του “Θεσμικού”» αποτέλεσε το αντικείμενο της ομιλίας του Προέδρου της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλου, στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, παρουσία των πολιτικών, εκκλησιαστικών και στρατιωτικών αρχών, προξενικών αρχών, εκπροσώπων των τοπικών φορέων, φοιτητών και πλήθους κόσμου.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, προσκεκλημένος της Σχολής Κοινωνικών, Ανθρωπιστικών Επιστημών και Τεχνών του Πανεπιστημίου, ανέπτυξε σήμερα, ημέρα της επετείου της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης και του εορτασμού του Πολιούχου της Αγίου Δημητρίου, το θέμα: «Η επικυριαρχία του "Οικονομικού" επί του "Θεσμικού" ως αιτία διάβρωσης του Κοινωνικού Κράτους Δικαίου».

Τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Επίτιμο Διδάκτορα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, προσφώνησε αρχικά ο Πρύτανης, καθηγητής Αχιλλέας Ζαπράνης, ο οποίος επισήμανε μεταξύ άλλων ότι «οι δραστηριότητες του κυρίου Παυλόπουλου, ως προσωπικού φορέα της επίσημης διεθνούς παραστάσεως της χώρας, ως εκφραστού της πανεθνικής βουλήσεως για την αδιαπραγμάτευτη κατοχύρωση των θεμελιωδών αξιών της ανεξάρτητης κρατικής υπόστασης και της απαραβίαστης δημοκρατικής ζωής και λειτουργίας, επιβεβαίωσαν με τον πιο δραστικό τρόπο τις εκτιμήσεις εκείνες και ενίσχυσαν την πεποίθηση των Ελλήνων ότι αυτά που λέει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος “σε ξένους και δικούς”, είναι λόγια που βγαίνουν από την καρδιά και από τη θέληση του ελληνικού λαού».

Τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας προσφώνησε επίσης ο Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών, Ανθρωπιστικών Επιστημών και Τεχνών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, καθηγητής Ηλίας Κουσκουβέλης. Ο κ. Κουσκουβέλης εστίασε ειδικότερα στο νόημα της ομιλίας του κ. Προέδρου. Υπογράμμισε επίσης με έμφαση ότι: «…Στο γεγονός της στήριξης προς το Πανεπιστήμιό μας αναγνωρίζουμε την εκ μέρους σας κατανόηση της σημασίας του πλήρους μηνυμάτων και προς όλες τις κατευθύνσεις απευθυνόμενου ονόματός του. Πιστεύουμε όμως πως είναι και απόρροια των επιδόσεών του, διδακτικών, ερευνητικών και κοινωνικών».

Διασαφήνισε επίσης ότι «είναι συνταγματική επιταγή, [πέρα από τα μηνύματα που στέλνει (ο Πρόεδρος) στις γειτονικές χώρες, όπως πρόσφατα για τη Μακεδονία ή για τη Συνθήκη της Λωζάνης], να ενδιαφέρεται (και να ενδιαφερόμαστε) για την κατάσταση και τα προβλήματα του Ελληνικού λαού, ο οποίος περνά την μεγαλύτερη δοκιμασία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο». Τέλος, ο κ. Κουσκουβέλης επισήμανε, σε άμεση αναφορά προς τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης, αλλά και του κοινωνικού μηνύματος της ομιλίας του Προέδρου της Δημοκρατίας, ότι «στην κοινοβουλευτική δημοκρατία η ελευθερία πηγαίνει μαζί με την ισότητα, και αυτές οι δύο χωρίς την αδελφοσύνη δεν μπορούν να υπάρξουν!».

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κατά την ομιλία του στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, καθηγητής Αχιλλέας Ζαπράνης κατά την προσφώνησή του

Ο Κοσμήτορας της της Σχολής Κοινωνικών, Ανθρωπιστικών Επιστημών και Τεχνών, καθηγητής Ηλίας Κουσκουβέλης κατά την προσφώνησή του

Πολλοί επίσημοι και πλήθος κόσμου παρακολούθησαν την εκδήλωση στο Αμφιθέατρο Τελετών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας

Ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, καθηγητής Αχιλλέας Ζαπράνης, προσέφερε αναμνηστικό δώρο στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο

Προσφώνηση του Πρύτανη του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, καθηγητή Αχιλλέα Ζαπράνη, στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο, κατά την εκδήλωση ομιλίας του Προέδρου, στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (Τετάρτη, 26 Οκτωβρίου 2016)

Με μεγάλη χαρά και με πραγματική υπερηφάνεια απευθύνομαι πρώτα - πρώτα στην Αυτού Εξοχότητα τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Κύριο Προκόπη Παυλόπουλο και τον καλωσορίζω στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.

Το Πανεπιστήμιο που έχει την εξαιρετική τιμή να τον συγκαταλέγει μεταξύ των Επιτίμων Διδακτόρων του, -στην κορυφή της αντίστοιχης στήλης.

Καλωσορίζω, επίσης, στη σημερινή εκδήλωση τους εκλεκτούς καλεσμένους, τους αγαπητούς συναδέλφους και όλους όσοι μας τιμούν με την παρουσία τους.

Ένας χρόνος πέρασε από τότε που έγινε η αναγόρευση του Κυρίου Προέδρου,

όταν οι λόγοι και οι έπαινοι, που προηγήθηκαν,

ανέβηκαν -κατά το μέτρο του δυνατού-

στο ύψος εκείνο

από το οποίο θα ήταν δυνατή η περιγραφή της προσωπικότητας,

της περιωπής και του έργου

-ακαδημαϊκού και εθνικού-

του τιμώμενου τότε από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

και τιμώντος έκτοτε το Πανεπιστήμιό μας

Ύπατου Άρχοντα της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Στους μήνες που πέρασαν, οι δραστηριότητες του Κυρίου Παυλόπουλου,

ως προσωπικού φορέα της επίσημης διεθνούς παραστάσεως της χώρας,

ως εκφραστού της πανεθνικής βουλήσεως

για την αδιαπραγμάτευτη κατοχύρωση

των θεμελιωδών αξιών

της ανεξάρτητης κρατικής υπόστασης

και της απαραβίαστης δημοκρατικής ζωής και λειτουργίας,

επιβεβαίωσαν με τον πιο δραστικό τρόπο τις εκτιμήσεις εκείνες

και ενίσχυσαν την πεποίθηση των Ελλήνων

ότι αυτά που λέει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος

«σε ξένους και δικούς»

είναι λόγια που βγαίνουν από την καρδιά και από τη θέληση του ελληνικού λαού.

Σήμερα τον υποδεχόμαστε εδώ για μια ομιλία του, που μόνο από τον τίτλο της φαίνεται το πόσο βαρυσήμαντη είναι.

Αφορά ένα ζήτημα, που έχει διεθνείς διαστάσεις, αλλά και μια διάσταση πολύ συνδεδεμένη με τη δύσκολη συγκυρία της χώρας μας.

Δεν θα υπεισέλθω στο περιεχόμενό της, αλλά οφείλω να πω ότι μια ερευνητική ματιά στην τριγωνική σχέση οικονομικής ισχύος, πολιτειακών θεσμών και κοινωνικών μορφών, είναι αναγκαία και χρήσιμη, προκειμένου να σχηματισθεί με αντικειμενικά κριτήρια ένας οδικός χάρτης εξόδου από την κρίση -την γενικότερη και την ελληνική.

Από την άποψη αυτή κρίνω ως άξιο ειδικής επισήμανσης το γεγονός, ότι η Σχολή Κοινωνικών, Ανθρωπιστικών Επιστημών και Τεχνών και ο Κοσμήτοράς της, καθηγητής Ηλίας Κουσκουβέλης, με την υψηλή ευδοκία του Προέδρου της Δημοκρατίας δίνουν την ευκαιρία στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας να γίνει ο διαγγελέας ενός μηνύματος ζωτικής για τις ημέρες μας σημασίας.

Σας ευχαριστώ και παρακαλώ τον κ. Κουσκουβέλη να λάβει τον λόγο.

Προσφώνηση του Προέδρου της Δημοκρατίας

από τον Κοσμήτορα

της Σχολής Κοινωνικών, Ανθρωπιστικών Επιστημών και Τεχνών

του Πανεπιστημίου Μακεδονίας

Ηλία Κουσκουβέλη

Εξοχώτατε κε Πρόεδρε,

Πέρυσι τιμήσατε το Πανεπιστήμιό μας αποδεχόμενος την αναγόρευσή σας σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος ΟΔΕ.

Φέτος και πάλι μας τιμάτε, αποδεχόμενος την πρόσκληση της Σχολής Κοινωνικών, Ανθρωπιστικών Επιστημών και Τεχνών να πραγματοποιήσετε ομιλία – Σχολή που απαρτίζεται από τα Τμήματα ΔΕΣ, ΕΚΠ και ΜΕΤ.

Στην στήριξή σας προς το Πανεπιστήμιό μας αναγνωρίζουμε την εκ μέρους σας κατανόηση της σημασίας του πλήρους μηνυμάτων και προς όλες τις κατευθύνσεις απευθυνόμενου ονόματός του.

Πιστεύουμε όμως πως είναι και απόρροια των επιδόσεών του, διδακτικών, ερευνητικών και κοινωνικών. Ειδικότερα, στον τελευταίο τομέα, το Πανεπιστήμιο, μέσω της διοίκησης και των συλλόγων του, εργαζομένων και Καθηγητών, έχει δείξει την αλληλεγγύη του προς τους συμπολίτες μας με ειδικές ή οικονομικές ανάγκες, αλλά και στους πρόσφυγες,

μέσω δε των υψηλού επιπέδου μεταπτυχιακών του, και των επίσημων συνεργασιών του, όπως με τις Ένοπλες Δυνάμεις, αναπτύσσει το επιστημονικό επίπεδο κράτους και πολιτών, εμποδίζει την εκροή συναλλάγματος, διατηρεί μέχρι στιγμής 40 θέσεις εργασίας νέων επιστημόνων, ενώ χρηματοδοτεί λειτουργικές δαπάνες ιδρύματος και φοιτητών.

Κυρία εκπρόσωπε της κυβέρνησης, Υπουργοί, μέλη του διπλωματικού σώματος, βουλευτές, κε Αρχηγέ ΓΕΕΘΑ και αρχηγοί των κλάδων, κε Περιφερειάρχη και εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης, συνάδελφοι του Μακεδονίας και του ΑΠΘ, κυρίες και κύριοι, φοιτητές και φοιτήτριες,

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν είναι απλώς ο ρυθμιστής του πολιτεύματος και ο Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων,

δεν είναι μόνο εκείνος που υπερασπίζεται την εθνική ανεξαρτησία και την ακεραιότητα της Χώρας,

είναι και εκείνος που κατά τον όρκο του στο άρθρο 33.2

«υπηρετεί το γενικό συμφέρον και την πρόοδο του Ελληνικού Λαού»

Με άλλα λόγια, είναι συνταγματική επιταγή, πέρα από τα μηνύματα που στέλνει στις γειτονικές χώρες,

όπως πρόσφατα για τη Μακεδονία ή για τη Συνθήκη της Λωζάνης,

να ενδιαφέρεται (και να ενδιαφερόμαστε) για την κατάσταση και τα προβλήματα του Ελληνικού λαού, ο οποίος περνά την μεγαλύτερη δοκιμασία μετά τον Β΄ ΠΠ.

Ειδικά όταν τυγχάνει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να έχει ως καταξιωμένος πανεπιστημιακός θεραπεύσει το Συνταγματικό Δίκαιο,

εκ φύσεως και μέσω της θεωρίας αναζητά τις ρίζες της κατάστασης και αναδεικνύει, μεταξύ άλλων, τις ιδεολογικές διεργασίες που οδήγησαν παράγοντες εντός και εκτός Ελλάδας,

να ξεχνούν ότι στην κοινοβουλευτική ή, κατ’άλλους, αστική δημοκρατία,

η ελευθερία πηγαίνει μαζί με την ισότητα, και αυτές οι δύο χωρίς την αδελφοσύνη δεν μπορούν να υπάρξουν!

Άλλωστε αυτή η αδελφοσύνη είναι που μας οδήγησε στις νίκες ελευθερίας του 12-13 και του ’40 που γιορτάζουμε.

Την θεμελιώδη αυτήν ιδέα πρέπει να την αντιληφθούν κάποιοι τέττιγες  του πολιτικού, οικονομικού και μιντιακού προσωπικού της χώρας, οι οποίοι δεν εχειμάσθησαν ποτέ στη ζωή τους, και να αντιληφθούν τόσο την οικονομική, κοινωνική και διεθνή πραγματικότητα, όσο και την απόσταση ανάμεσα στον πρωταρχικό σκοπό της πόλεως, το ευ ζην, και στην πραγματική κατάσταση του λαού.

Όντως, η επικράτηση του οικονομικού επί του πολιτικού έχει συνέπειες στο κοινωνικό κράτος δικαίου,

και επ’αυτού του θέματος σας καλώ κε Πρόεδρε,

με τον δέοντα προς τον κορυφαίο πολιτειακό παράγοντα της Χώρας θεσμικό και προσωπικό σεβασμό,

να προσέλθετε στο βήμα.

ΣΗΜΕΙΑ ΟΜΙΛΙΑΣ

ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ κ. ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ, ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΩΝ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Θεσσαλονίκη, 26.10.2016

Η ΕΠΙΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΟΥ «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ» ΕΠΙ ΤΟΥ «ΘΕΣΜΙΚΟΥ»                  ΩΣ ΑΙΤΙΑ ΔΙΑΒΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ

Πρόλογος

Η, δυστυχώς ευκρινώς παρατηρούμενη στην εποχή μας, φθίνουσα πορεία του Κοινωνικού Κράτους Δικαίου αποτελεί, από την ίδια της τη φύση, εξαιρετικά «τοξικό» κίνδυνο υπονόμευσης της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας.  Τούτο είναι το αναγκαίο συμπέρασμα το οποίο προκύπτει εκ του ότι η καταγωγή και η ιδιοσυστασία της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας προϋποθέτει ένα γνησίως φιλελεύθερο -και όχι ακραίως νεοφιλελεύθερο- πρότυπο οικονομικής οργάνωσης, ως αναντικατάστατο ανάχωμα κατά της προοπτικής διάλυσης της κοινωνικής συνοχής και, συνακόλουθα, ρήξης του κοινωνικού ιστού.  Και για να γίνω περισσότερο σαφής:

I.       Οι θεσμοί της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας, προκειμένου να υπηρετήσουν –κατά τον προορισμό της- τον Άνθρωπο στον αγώνα του για την υπεράσπιση της αξίας του και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάς του, πρέπει να διασφαλίζουν τους όρους και τις προϋποθέσεις ενός ελεύθερου αλλά και υγιούς ανταγωνισμού. 

Α. Όμως, ένας τέτοιος ανταγωνισμός θεμελιώνει την αρχή ότι κάθε φορέας δικαιώματος, με βάση το οποίο υπερασπίζεται in concreto την αξία του και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, πρέπει να έχει, εκ μέρους των κρατικών οργάνων, μεταχείριση η οποία του εξασφαλίζει ότι διαθέτει ίσες κοινωνικές ευκαιρίες με τους άλλους φορείς αντίστοιχων δικαιωμάτων, κι ακόμη περισσότερο ότι κατά την άσκηση κάθε δικαιώματός του ξεκινά, κατά το δυνατόν, από την ίδια κοινωνική αφετηρία σε σχέση με τους λοιπούς φορείς αντίστοιχων δικαιωμάτων.  Η προαναφερόμενη αρχή ισχύει πολύ περισσότερο σήμερα, στη δίνη μιας γενικευμένης κοινωνικής και οικονομικής κρίσης, η οποία έχει προκαλέσει μια σχεδόν χαοτική διεύρυνση των ανισοτήτων μεταξύ των μελών του συγκεκριμένου κοινωνικού συνόλου.  Αξίζει δε να σημειωθεί πως αυτή η διεύρυνση των ανισοτήτων είναι γενικευμένη, με την έννοια ότι δεν πλήττει μόνο τα περισσότερο ευάλωτα στην οικονομική κρίση κράτη, αλλά ενδημεί και σε κράτη με σχετικώς ομαλώς αναπτυσσόμενη οικονομία. 

Β. Η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών και, a fortiori, ισότητας στην αφετηρία μπορεί να επιτευχθεί αποκλειστικώς μέσω των κατάλληλων διορθωτικών παροχών προς τους ασθενέστερους, τις οποίες μόνο το Κοινωνικό Κράτος Δικαίου –πρωτίστως με βάση τ’ αντίστοιχα κοινωνικά δικαιώματα- είναι σε θέση να επιτύχει.  Είναι δε αυτή η πραγματικότητα η οποία διαμορφώνει την άρρηκτη σύζευξη Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας και Κοινωνικού Κράτους Δικαίου, σύζευξη που γίνεται περισσότερο αναγκαία –θάλεγε κανείς ουσιαστικώς «υπαρξιακή» για την επιβίωση των θεσμών της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας- υπό συνθήκες βαθιάς κοινωνικής και οικονομικής κρίσης. 

Γ. Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δεν υποτιμούν -κάθε άλλο μάλιστα- την θέση ότι η αποτελεσματική εφαρμογή των αρχών της ισότητας στην πράξη δεν είναι μόνο ζήτημα κρατικής παρέμβασης και συλλογικής κοινωνικής συμπεριφοράς.  Είναι, επιπλέον –και κατά τρόπο σχεδόν καθοριστικό για το όλο εγχείρημα- και ζήτημα προσωπικής συνειδητοποίησης και, κατ’ ακολουθία, ατομικής συμπεριφοράς καθενός, υπό την έννοια ότι συναρτάται αρρήκτως με την διαμόρφωση ατομικής συνείδησης, η οποία συγκρούεται ευθέως με την εμπέδωση της ανισότητας και την, δήθεν αναπόφευκτη, κατάληξη του υπερβολικού πλουτισμού ως «μοιραίου συμπτώματος» του καπιταλιστικού συστήματος.

II.       Η επικράτηση ακραίων νεοφιλελεύθερων οικονομικών αντιλήψεων επί των γνησίως φιλελεύθερων, κυρίως κατά τις τελευταίες δεκαετίες, έχει επιφέρει ισχυρά πλήγματα με στόχο το κατά τα προαναφερόμενα στενώς συνδεδεμένο με την Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία Κοινωνικό Κράτος Δικαίου.  

Α. Και τούτο διότι κατά την ακραία νεοφιλελεύθερη «κοσμοθεωρία» περί της δυνατότητας πλήρους «αυτορρύθμισης» της οικονομίας και της εντεύθεν ανάγκης «απορρύθμισης», ήτοι σταδιακής εξαφάνισης των κρατικών παρεμβατικών αρμοδιοτήτων –ακόμη κι εκείνων που αφορούν τις κάθε είδους κοινωνικές παροχές- το Κοινωνικό Κράτος Δικαίου όχι μόνον είναι ασύμβατο με το κρατούν οικονομικό σύστημα, αλλά και το εμποδίζει να εξελιχθεί ομαλώς στην πράξη διότι οδηγεί σ’ ελλειμματικούς προϋπολογισμούς, το κόστος των οποίων επωμίζονται και εκείνοι οι οποίοι δεν είναι αποδέκτες κοινωνικών παροχών.  Μάλιστα, η με τα ως άνω χαρακτηριστικά νεοφιλελεύθερη «κοσμοθεωρία» φθάνει ως τα όρια αμφισβήτησης αυτού τούτου του κρατικώς οργανωμένου –σε πολλές μάλιστα χώρες όπως η Ελλάδα με βάση ρητές διατάξεις του Συντάγματος- ασφαλιστικού συστήματος, το οποίο, όπως είναι κοινώς γνωστό, αποτέλεσε και αποτελεί βάση στήριξης των θεσμών της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας από την επαύριο του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου.

Β. Επισημαίνεται, ότι η προαναφερόμενη τάση επικυριαρχίας του «οικονομικού» επί του «θεσμικού» στηρίζεται, εν πολλοίς, στην ιδεολογία «απορρύθμισης» η οποία, δήθεν, συνιστά θεμέλιο της νεοκλασικής οικονομικής θεωρίας. 

1. Τούτο όμως είναι εντελώς ανακριβές, διότι η ως άνω θεωρία δικαιολογεί, κυρίως μέσω της «προσέγγισης υπό την οπτική γωνία του δημόσιου συμφέροντος» (“public interest approach”) –δηλαδή της επίκλησης λόγων δημόσιου συμφέροντος που αφορούν την λειτουργία της οικονομίας προς όφελος του κοινωνικού συνόλου υπό όρους ελεύθερης και ισότιμης συμμετοχής καθενός στην οικονομική ζωή- την, οπωσδήποτε επιλεκτική, ρυθμιστική κρατική οικονομική παρέμβαση.  Αυτό  συμβαίνει όταν μια τέτοια παρέμβαση είναι απολύτως απαραίτητη για την εξάλειψη αστοχιών της αγοράς (“market failures”).

2. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αστοχιών αυτής της μορφής είναι, μεταξύ άλλων, η συνδρομή συνθηκών:

α) Πληροφοριακής ασυμμετρίας μεταξύ των επιχειρήσεων και των πελατών, οι οποίοι καταναλώνουν τα παραγόμενα απ’ αυτές προϊόντα. 

β) Επέλευσης  «αρνητικών εξωτερικοτήτων» (“negative externalities”), οι οποίες απειλούν πρωτίστως την σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, τόσο στο σύνολό του όσο και στα επιμέρους πεδία του, με ιδιαίτερη έμφαση στο τραπεζικό πεδίο. 

Γ. Οι προηγούμενες σκέψεις οδηγούν στο απαισιόδοξο συμπέρασμα ότι αν διαιωνισθεί, και μάλιστα μέσα στην μακρά και βαθιά παγκόσμια οικονομική και κοινωνική κρίση, η παρακμιακή πορεία του Κοινωνικού Κράτους Δικαίου, η μοιραία κατάληξή της θα είναι η πλήρης κατάρρευσή του.  Τότε όμως οι θεσμοί της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας θα βυθισθούν σ’ ένα «μολυσματικό για τη Δημοκρατία τέλμα», το οποίο συνθέτουν, κυρίως, οι κραυγαλέες ανισότητες και ο άναρχος ανταγωνισμός.  Δηλαδή ένας συνδυασμός ο οποίος αφενός υπονομεύει τον Άνθρωπο στον αγώνα του για την υπεράσπιση της αξίας του και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάς του και, αφετέρου,  οδηγεί νομοτελειακώς σε ρήξη του κοινωνικού ιστού.  Και είναι αυτό το ενδεχόμενο ρήξης, το οποίο εκτρέφει σήμερα τον πιο επικίνδυνο «εχθρό» της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας που είναι τα πολιτικά μορφώματα αναβίωσης του εφιάλτη του φασισμού και του ναζισμού, με την όποια «λεοντή» κι αν αυτά εμφανίζονται.

Επίλογος

Ουδείς μπορεί ν’ αμφισβητήσει πλέον, τουλάχιστον μ’ αξιόπιστα επιχειρήματα, το ότι η Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία αποτελεί το σύστημα εκείνο δημοκρατικής διακυβέρνησης το οποίο υπηρετεί, με τον πιο πρόσφορο τρόπο, το δημοκρατικό ιδεώδες και το επίκεντρό του, τον Άνθρωπο.  Εξίσου όμως ουδείς μπορεί να παραγνωρίσει το γεγονός ότι η Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία –όπως και η ίδια η Δημοκρατία άλλωστε- είναι ένα εξαιρετικά «ευαίσθητο» αγαθό.  Με την έννοια ότι δεν μπορεί, σε καμία περίπτωση και περίσταση, να θεωρηθεί ότι είναι πλήρως εμπεδωμένο και ασφαλές, δοθέντος ότι οι κίνδυνοι υπονόμευσής του σ’ έναν κόσμο εκ καταγωγής εχθρικό έναντι του κλασικού «δημόσιου συμφέροντος» είναι υπαρκτοί, ορατοί και διαρκώς μεταλλασσόμενοι.  Κι ένας από τους πιο καταλυτικούς παράγοντες τέτοιας υπονόμευσης είναι, χωρίς ίχνος αμφιβολίας, η εξασθένιση και, πολύ περισσότερο, η πλήρης διάβρωση του Κοινωνικού Κράτους Δικαίου.